المان شهری :آنچه باید درباره مجسمه المانهای شهری دانست
تعریف مجسمه های المان شهری
المان شهری چیست:
المان یا نماد شهری بخشی از هنر حجم سازی میباشد که خصوصیات ظاهری آن حجم سه بعدی آن میباشد.این نوع ساختار دارای یک نظام هندسی و تعادلی زیبا و پایدار است به طوری که بعد از خودنمایی در سطح شهر اشخاص را به گونه ای جذب وذهنشان را مشغول خود می نماید وتا مدتها به شکل سمبلیک مشخص شده ای برای شناختن شهر مورد نظر قرار میگیرد
در واقع میتوان گفت جزئ شاخصه های شهری قرار میگیرد به گونه ای که ذهن وفکر با برده شدن نام آن منطقه ناخودآگاه به سمت شاخصه ها و ویژگیهای خاص آن منطقه میرود و المان مورد نظر را که در آن منطقه دیده به ذهن خود تصور مینماید.این خصوصیت به ویژه برای توریستها وافرادیکه کمتر به آن منطقه رفت و آمد میکنند بسیار حائز اهمیت است زیرا در مسیر یابی و آدرس دهی صحیح برای پیدا کردن یک منطقه ی خاص شهری مشخص و نماد آن اهمیت بسزایی دارد
این نماد در شناخت منطقه بسیار با اهمیت است چه بسا الهام گرفته از یک اتفاق یا تاریخچه ای خاص در محل مورد نظر می باشد وبه نکته ای خاص در آن محل اشاره میکند وبا تاریخچه ای آمیخته شده است به طوری که یکی از اهداف المانها میتواند اطلاع رسانی و معرفی منطقه های خاص به لحاظ تاریخی جغرافیایی فرهنگی محصولات بومی و ویژگیهای خاص مردم آن منطقه بوده که تمامی اینها در برقرای ارتباط بهتر با مخاطبین و اشخاصیکه به آن محل رفت وآمد میکنند با منطقه ی مورد نظر موثر باشد.چه بسا همین نماد بعد از مدتی به یک اثر تاریخی و ماندگار تبدیل میگردد و شهرت آن در همه شهرهای دیگر میپیچد از این نمونه های المان بسیار وجود دارد . به این گونه سازه ها (بنای یادبود)گفته میشود
اما دیگر خصوصیت این نمادها ایجاد یک فضای بسیار زیبا و یک جو هنری در سطح شهرها می باشد که فضاهای مختلف شهر را از یکنواختی و تکراری شدن خارج مینماید. به هر بخش از شهر یک هویت و ویژگی خاص میدهد و در کالبد شهر روح تازه ای از زندگی دمیده میشود و از همه مهمتر به محیط های شهری مقیاس زیستی و انسانی میبخشد. چرا که در فضایی که هنر در آن آمیخته شده باشد انسان راحت تر میتواند نفس بکشد زیرا هنر در خون هر انسان است و او جذب عظمت و جلوه زیبایی هنر میشود.
اما یک مسئله مهم در اولین برخورد با یک المان یا تندیس شهری موضوع رنگ یک مجسمه یا نماد است. باید توجه داشت که رنگ در یک مجسمه بسیار متفاوت از رنگ یک ماشین یا اشیائ کاربردی است مخصوصا در المانهای شهری معمولا رنگ مجسمه کاملا تخت و تیره میباشد و از رنگهای متنوع اطراف جدا گردیده است تا جلوه بهتری داشته باشد رنگهای مجسمه به دلیل عمر بالای آن بهتر است که رنگ مواد سازنده خود آن باشد البته به این منظور عایقهایی به این منظور وجود دارد به همنین علت موادی همچون آهن (که زنگ زدن آن یک تکنیک در ساخت مجسمه شهری میباشد)برنج وبتون و چوب را بدون لایه های غیر مقاوم مثل رنگ که ۲ یا۳ سال دوام ندارند بکار میبرند که ازطرفی برخلوص مفهوم و زیبایی نیز تاثیر گذار است
زیبایی یک اثر هنری در این است که هر شخصی برداشت های متفاوت و منحصر به خود را از آن داشته باشد برای مثال یک نماد خوشه ی فراشبند علاوه برشکل ظاهری آن که با نظم و دقتی خاص و کار با ظرافتی است میتوان گفت که نمادی ار تقدس ارتزاق خانواده و سخت کوشی و جنگ با گرمای طاقت فرساست مسلما هر شخصی برداشت های دیگری میتواند داشته باشد
تفاوت المان با مجسمه
با تعاریفی که از المان شهری شد متاسفانه سوء یرداشتها و سوء مدیریت و حتی تا حدودی عدم اطلاع کافی از این دو مقوله متولیان شهرسازی و معماری کشور در سطح شهرها خیلی سبک و پیش پا افتاده برخورد میگردد و با قرار دادن چند مجسمه با نام میادین اصلی قضیه را حل و فصل مینمایند مجسمه هایی که بدون هیچ فکری و جذابیتی در اشخاص ایجاد بنماید مستقیم منظور خود را بیان مینمایند و در نهایت برای حتی یک لحظه نیز نمیتوانند نگاه مخاطب را بر روی خخد حفظ بنمایند و طبعا نمیتوانند در مدت طولانی واثری ماندگار از ویژگیهای منطقه به حساب آیند.
مهمترین تفاوت اصلی مجسمه با المان در نگاه غیر مستقیم یک موضوع المانهاست نکته ای که در نگاه اول ذهن انسان را بعنوان یک موجود به تامل و تفکر فرو ببرد و آن را مشغول بنماید!که فکر و تامل شخص را در نگاه اول به خود میطلبد که این چه میتواند باشد که این امر در حرکت انسان مکث و باعث تفکر میگردد و همین امر موجب ماندگاری در آن میشود زیرا آنچه که باعث مشغول شدن تفکرات انسان میگردد در ذهن باقی میماند اما مجسمه با یک دید سطحی انسان را به هدف ذهنی خود میرساند و هدفش را مستقیم میرساند و ذهن شخص را نسبت به موضوع بسیار پایین می آورد و این اثر در ذهن نمیتواند باقی بماند.باید گفت که مجسمه پیکره ایست تراشیده شده از سنگ و یا یک نوع مصالح خاص است مجسمه تنوع خاص و آنچنانی ندارد و کالبدی یکنواخت است در قبالی که المانها چه از نظر فرم و چه از نظر فرم وآرایه به کارگرفته شده و حتب به لحاظ مصالح و رنگها و تزئینات معمارانه مملو از تنوع و زیبایی میباشند.المان یک ترکیب معماری میباشد زیرا درآن از هندسه و ساختارهای درونی اشکال و احجام بکاربرده میشود درقبالی که هنر مجسمه سازی مبحث دیگری است که مستقیما دراین گروه طبقه بندی نمیگردد اما در بعضی موارد مجبور هستیم برای نشان دادن مکانی خاص از تندیس یا مجسمه استفاده مینماییم مثل مکانهایی که به اسم اشخاصی معرفی شده اند و هدف از آن نشان دادن چهره یا پیکره شخصیتی آن میباشد این شخصیت را نمیشود با خط وصفحه نشان داد ! اما در بیشتر موارد برای نمایش دادن مفاهیم و موضوعات و بویژه آنچه که اساسا شکل خاصی ندارد و فقط مفهومی را بیان مینماید استفاده از المانها امری ضروری بحساب می آید
انواع المان
المان نمایشی
المانهای نمایشی همانطور که از اسمشان بر می آید فقط جنبه نمایشی-هنری وزیبایی دارند این نوع کارها معمولا مفهوم خاصی را بیان نمیکنند و هدف و رسالتی برای رساندن مطلبی ویا انتقال پیامی را به شخص ندارد .این نوع المان به لحاظ نوع ساختار ترکیبی از احجام و اجزائ سازه ای و صفحات که به لحاظ ویژگیهای زیبایی شناسانه و تعادل بصری وهنری فقط با گره خاصی از افراد ارتباط برقرار میکنند که این منحصر ربودن مخاطب از ویژگیهای این نوع نمایش المانی میباشد این نوع کارها بیشتر افرالدی که با ساختار نظامهای هندسی و تعادلها آشنایی دارند ارتباط برقرار میکنند از این نوع در سطح شهر بسیار کم است و بیشتر در گالریهای هنری ونمایشگاههای هنرهای تجسمی موجود است
المان بیانی
همانطور که از اسم آن پیداست هدف از طراحی این اثر بیان مطلب خاصی میباشد .بعبارت دیگر قطعا مفهومی دراین اثر نهفته است حال میتواند ثبت واقعه ای خاص دریک مکان باشد و یا مفهومی را با توجه به نام و ویژگی منطقه به ببینده بیان نماید یکی از ویژگیهای مهم این المان ها عام گرایی آنهاست یهنی بتواند با تمامی مخاطبان خود که حتی آشنایی با هنر هم ندارند ارتباط برقرار بنماید ولذا طراح باید با دقت در طراحی خود در شیوایی وخوانایی به بیان مطلب بپردازد زیرا این زمینه اهمیت زیادی دارد معمولا قرارگیری یا مکان این نوع المان ها برای برقراری ارتباط بیشتر با مخاطبان بیشتر درسطح شهر و در میادین شهر است معمولا این المانها با نام میدان یا منطقه شهری مورد نظر ارتباطی خاص دارد.
المان عملکردی
این نوع المان از تعاریف که گفته شد بسیار متفاوت است و کاملا فرق دارد چراکه عنصر عملکرد برای ما محدودیتهایی از لحاظ قوانین فرمی ایجاد خواهد نمود ودر این مرحله خلق فضا با استفاده از همان آرایه ها و عناصری بصری را خواهیم داشت فضایی کهک انسان حتی برای مدتی درون آن و یا در اطراف آن استقرار می یابد و ارآن استفاده مینماید فلهذا می بایست اصول و قوانین زیستی انسان و استانداردهای طراحی شده محیط زیست درآن رعایت گردد طراحی چنین فضاهایی نیاز کافی به تحقیقات بیشتر و همچنین یک برنامه فیزیکی داردبه عبارت دیگر طراح در این گونه کارها طراح ملزم میشود یک سری از نیازهای خاص انسان رد ارتباط با استانداردهای بدنی ونیازهای انسانی با ثابتها برای استفاده بهینه از موضوع مورد نظر بداند.ویژگی دیگر این المانها تعدد آن در سطح شهر میباشد زیراعنصر عملکرد ایجاب میکند که در هر جایی نیاز به یک موضوع مورد نظر باشد نمونه ای از آن نیز هم وجود داشته باشد مثلا ایستگاههای اتوبوس – مترو – کیوسکهای تلفن-دکه های روزنامه فروشی – سردرها – مکانهای خدماتی و اطلاع رسانی در سطح شهر ها و همچنین انواع چراغها و تاسیسات خاص شهری در قبالی که موارد فوق دارای طراحی قوی– شاخص– منحصر به فرد و با استفاده از اجزاء و نظامهای هندسی و بصری که قبلا گفته شد توسط هنرمندان ساخته شوند و ویژگیهای بصری و هنری باز هم اولین عامل در بازشناسی یک اثر ماندگار است در صورتیکه یک سازه ی عملکردی دارای زیبایی و نظام هنری باشد میتواند برای هر شهر به سبک خود طراحی شده و با سایر شهرها متفاوت باشد (مثلا بگوئیم در فلان شهر ایستگاهای اتوبوس یا دکه های روزنامه فروشی به این شکل ساخته شده اند و این خود یکی از ویژگی ها و شاخصه های آن شهر میشود ) از این نظر و به دلیل گستردگی تعداد المانهای عملکردی در سطح شهرها و سطح وسیعتری از مخاطبین که پوشش میدهند میتوانند نشان از اهمیت و موقعیت خاص این نوع از المانها داشته و مسئولیت دقت نظر بیشتری را از متولیان زیبا سازی و برنامه ریزی شهرها میطلبد. محل قرار گیری این نوع المانها در سطح شهرها و هر جا که انتظار کاربری مورد نظر میرود میباشد و متناوب به چشم میخورند.
سلام بسیار عالی